De IND kampt nu al een aantal jaar met grote achterstanden in asielaanvraagprocedures door personeelstekort. Omdat de IND hierdoor vaak niet binnen de wettelijke termijn van zes maanden kon beslissen op een asielaanvraag, maakten asielzoekers massaal gebruik van de mogelijkheid om een ingebrekestelling te sturen, waarbij de IND vervolgens een dwangsom verbeurde indien zij niet alsnog binnen veertien dagen een beslissing nam op de asielaanvraag. De maximale dwangsom is 1442 euro, en daarna kon ook nog via de rechtbank een rechterlijke dwangsom gevraagd worden, die doorgaans nog hoger is. Vorig jaar liep het totaal bedrag aan dwangsommen op tot bijna 34 miljoen euro. Om de IND een adempauze te geven, is de dwangsomregeling nu tijdelijk opgeschort, wat betekent dat er geen dwangsommen meer kunnen worden opgelegd als de IND niet tijdig beslist op een aanvraag.
Dit heeft echter wel als gevolg dat er geen stok meer achter de deur staat. Ook wij merken dit in onze praktijk. Zo sta ik cliënten bij die een asielaanvraag hebben ingediend in augustus 2018. Nu, vier jaar later en na drie keer in beroep te zijn gegaan, is er nog steeds geen definitieve beslissing genomen.
Afgelopen week heeft de rechtbank Arnhem een relevante uitspraak gedaan over de tijdelijk opschorting van de dwangsomregeling. Volgens de rechter moet tegen het niet-tijdig nemen van een beslissing op een asielaanvraag een effectief rechtsmiddel openstaan. Hierbij moet de vreemdeling niet alleen in beroep kunnen gaan tegen de niet-tijdige beslissing, maar moet de bestuursrechter ook middelen hebben om de naleving door de IND van de uitspraak te garanderen. Daarom moet de rechter dwangsommen kunnen opleggen aan de IND. De tijdelijke wetopschorting is daarmee deels onverbindend verklaard door de rechter. Vreemdelingen kunnen nog steeds niet via het versturen van een ingebrekestelling aanspraak maken op de wettelijke dwangsomregeling, maar de rechtbank ziet nu kennelijk wel ruimte om een rechterlijke dwangsom op te leggen, ondanks de tijdelijke opschorting van de dwangsomregeling.
Deze uitspraak kan ook gevolgen hebben voor onze zaak. Als de rechtbank het beroep wegens niet tijdig beslissen gegrond verklaard, kan er dus toch een rechterlijke dwangsom worden opgelegd aan de IND.